Πλούσιοι και άφωνοι: Πώς ο Πούτιν κράτησε τους δισεκατομμυριούχους της Ρωσίας στο πλευρό του πολέμου, είναι ο τίτλος του άρθρου του BBC για το πώς ο Ρώσος πρόεδρος καθυπόταξε στα σχέδια του τους ολιγάρχες

Κατά τη διάρκεια του πολέμου με την Ουκρανία, ο αριθμός των δισεκατομμυριούχων στη Ρωσία έχει φτάσει σε ιστορικό υψηλό. Αλλά στα 25 χρόνια που ο Βλαντιμίρ Πούτιν βρίσκεται στην εξουσία, οι πλούσιοι και ισχυροί της Ρωσίας – γνωστοί ως ολιγάρχες – έχουν χάσει σχεδόν όλη την πολιτική τους επιρροή.

Όλα αυτά είναι καλά νέα για τον Ρώσο πρόεδρο, όπως αναλύει σε άρθρο του το BBC. Οι δυτικές κυρώσεις δεν έχουν καταφέρει να μετατρέψουν τους υπερπλούσιους σε αντιπάλους του, και οι πολιτικές του καρότου και μαστιγίου τους έχουν μετατρέψει σε σιωπηλούς υποστηρικτές.

Ο πρώην τραπεζικός δισεκατομμυριούχος Όλεγκ Τίνκοφ γνωρίζει ακριβώς πώς λειτουργούν τα μαστίγια. Την επόμενη μέρα που επέκρινε τον πόλεμο ως «τρελό» σε μια ανάρτηση στο Instagram, το Κρεμλίνο επικοινώνησε με τα στελέχη του. Τους είπαν ότι η τράπεζά του Tinkoff, η δεύτερη μεγαλύτερη της Ρωσίας εκείνη την εποχή, θα κρατικοποιούνταν εκτός αν διακόπτονταν όλοι οι δεσμοί με τον ιδρυτή της. «Δεν μπορούσα να συζητήσω την τιμή», δήλωσε ο Τίνκοφ στους New York Times. «Ήμουν σαν όμηρος – παίρνεις αυτό που σου προσφέρουν. Δεν μπορούσα να διαπραγματευτώ». Μέσα σε μια εβδομάδα, μια εταιρεία που συνδέεται με τον Βλαντιμίρ Ποτάνιν – τον πέμπτο πλουσιότερο επιχειρηματία της Ρωσίας, ο οποίος προμηθεύει νικέλιο για κινητήρες μαχητικών αεροσκαφών – ανακοίνωσε ότι αγόραζε την τράπεζα. Πουλήθηκε μόνο για το 3% της πραγματικής της αξίας, λέει ο Τίνκοφ. Ο ίδιος έχασε σχεδόν εννέα δισ. δολάρια από την περιουσία του και εγκατέλειψε τη Ρωσία.

Η σημερινή εικόνα απέχει πολύ από την περίοδο μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, όταν μια ομάδα Ρώσων απέκτησε τεράστιες κρατικές επιχειρήσεις και πλούτισε, εκμεταλλευόμενη τις ευκαιρίες του νεοσύστατου καπιταλισμού. Ο πλούτος εκείνης της εποχής μεταφράστηκε σε πολιτική επιρροή και ισχύ, δημιουργώντας το φαινόμενο των ολιγαρχών.

Ο πιο ισχυρός ολιγάρχης της Ρωσίας, ο Μπόρις Μπερεζόφσκι, ισχυρίστηκε ότι ενορχήστρωσε την άνοδο του Πούτιν στην προεδρία το 2000 και χρόνια αργότερα ζήτησε συγχώρεση γι’ αυτό: «Δεν είδα τον μελλοντικό άπληστο τύραννο και σφετεριστή σε αυτόν, τον άνθρωπο που θα καταπατούσε την ελευθερία και θα σταματούσε την ανάπτυξη της Ρωσίας», έγραψε το 2012. Ο Μπερεζόφσκι μπορεί να υπερέβαλε για τον ρόλο του, αλλά οι ολιγάρχες της Ρωσίας ήταν σίγουρα ικανοί να κινούν τα νήματα στα υψηλότερα κλιμάκια της εξουσίας. Λίγο περισσότερο από ένα χρόνο μετά την «απολογία» του, ο Μπερεζόφσκι βρέθηκε νεκρός υπό μυστηριώδεις συνθήκες στην εξορία στο Ηνωμένο Βασίλειο. Εκείνη την περίοδο η ρωσική ολιγαρχία ήταν επίσης πραγματικά νεκρή.

Έτσι, όταν ο Πούτιν συγκέντρωσε τους πλουσιότερους της Ρωσίας στο Κρεμλίνο λίγες ώρες αφότου διέταξε την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022, δεν μπορούσαν να κάνουν πολλά για να αντιταχθούν, παρόλο που γνώριζαν ότι η τύχη τους επρόκειτο να δεχθεί ένα τεράστιο πλήγμα. «Ελπίζω ότι σε αυτές τις νέες συνθήκες, θα συνεργαστούμε εξίσου καλά και όχι λιγότερο αποτελεσματικά», τους είπε. Ένας δημοσιογράφος που ήταν παρών στη συνάντηση περιέγραψε τους συγκεντρωμένους δισεκατομμυριούχους ως «χλωμούς και άϋπνους».

Η προετοιμασία για την εισβολή ήταν πολύ άσχημη για τους δισεκατομμυριούχους της Ρωσίας, όπως και οι άμεσες συνέπειές της. Σύμφωνα με το περιοδικό Forbes, κατά το έτος έως τον Απρίλιο του 2022, ο αριθμός τους μειώθηκε από 117 σε 83 λόγω του πολέμου, των κυρώσεων και της αποδυνάμωσης του ρουβλιού. Συνολικά, έχασαν 263 δισεκατομμύρια δολάρια – ή 27% του πλούτου τους ο καθένας κατά μέσο όρο. Αλλά τα χρόνια που ακολούθησαν έδειξαν ότι τεράστια οφέλη θα αποκομίζονταν από το να αποτελούν μέρος της πολεμικής οικονομίας του Πούτιν. Οι γενναιόδωρες δαπάνες για τον πόλεμο ώθησαν την οικονομική ανάπτυξη άνω του 4% ετησίως στη Ρωσία το 2023 και το 2024. Ήταν καλό ακόμη και για εκείνους μεταξύ των υπερπλούσιων της Ρωσίας που δεν έβγαζαν δισεκατομμύρια απευθείας από αμυντικά συμβόλαια.

Το 2024, περισσότεροι από τους μισούς δισεκατομμυριούχους της Ρωσίας είτε έπαιξαν κάποιο ρόλο στον εφοδιασμό του στρατού είτε επωφελήθηκαν από την εισβολή, λέει ο Giacomo Tognini, από την ομάδα Wealth του Forbes. «Αυτό δεν περιλαμβάνει καν όσους δεν εμπλέκονται άμεσα, αλλά χρειάζονται ένα είδος σχέσης με το Κρεμλίνο. Και νομίζω ότι είναι δίκαιο να πούμε ότι όποιος διευθύνει μια επιχείρηση στη Ρωσία πρέπει να έχει μια σχέση με την κυβέρνηση», δήλωσε στο BBC. Το ίδιο έτος, η Ρωσία κατέγραψε ιστορικό ρεκόρ 140 δισεκατομμυριούχων στη λίστα του Forbes, με συνολική περιουσία 580 δισ. δολαρίων -μόλις τρία δισ. κάτω από το υψηλότερο επίπεδο, που είχε καταγραφεί πριν από την εισβολή.

Ενώ επέτρεπε στους πιστούς οπαδούς να επωφελούνται, ο Πούτιν τιμωρούσε συνεχώς όσους αρνούνταν να ακολουθήσουν τη γραμμή του

Οι Ρώσοι θυμούνται πολύ καλά τι συνέβη στον μεγιστάνα του πετρελαίου Μιχαήλ Χοντορκόφσκι. Ο κάποτε πλουσιότερος άνθρωπος της Ρωσίας, πέρασε 10 χρόνια στη φυλακή αφού ίδρυσε μια φιλοδημοκρατική οργάνωση το 2001 και την εθνικοποίηση της πετρελαϊκής εταιρίας τους, Yukos..

Μετά την εισβολή, σχεδόν όλοι οι Ρώσοι μεγιστάνες κράτησαν σιγή, ενώ όσοι αντιτάχθηκαν δημόσια εγκατέλειψαν τη χώρα, χάνοντας μεγάλο μέρος της περιουσίας τους. Αν και πολλοί από αυτούς τέθηκαν στο στόχαστρο δυτικών κυρώσεων, ο στόχος να στραφούν εναντίον του Κρεμλίνου δεν επιτεύχθηκε.

«Η Δύση έκανε ό,τι μπορούσε για να συσπειρώσει τους Ρώσους δισεκατομμυριούχους γύρω από τη σημαία» σημειώνει ο Αλεξάντερ Κολιάντρ από το Center for European Policy Analysis, εξηγώντας ότι το πάγωμα λογαριασμών και οι κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων ενίσχυσαν τελικά τον έλεγχο του Πούτιν.

Το κενό που άφησε η αποχώρηση ξένων εταιρειών μετά την εισβολή καλύφθηκε από φιλοκρεμλινικούς επιχειρηματίες, οι οποίοι απέκτησαν κερδοφόρα περιουσιακά στοιχεία σε χαμηλές τιμές. Όπως υποστηρίζει η Αλεξάντρα Προκοπένκο από το Carnegie Russia Eurasia Center, δημιουργήθηκε έτσι ένας νέος «στρατός ενεργών και επιδραστικών πιστών», των οποίων η ευημερία εξαρτάται από τη συνέχιση της αντιπαράθεσης με τη Δύση.

Μόνο το 2024, αναδείχθηκαν με αυτόν τον τρόπο 11 νέοι δισεκατομμυριούχοι στη Ρωσία. Παρά τον πόλεμο και τις κυρώσεις -και, σε ορισμένες περιπτώσεις, χάρη σε αυτά- ο Πούτιν διατηρεί σφιχτό έλεγχο στους βασικούς παίκτες της ρωσικής οικονομικής και πολιτικής σκηνής.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Bigpost.gr

Ακολουθήστε το Bigpost.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις